KOBNA IZDAJA UZEJIR-BEJA ARNAUTINA
Opsadu Beograda od strane srpskih ustanika obilježila je izdaja sejmenskog bimbaše (major) Uzejir-beja Arnautina kojeg je Karađorđe podmitio davši mu 50.000 groša, koštao je života na hiljade beogradskih muslimana. Tom bezobzirnom izdajniku bila je povjerena uprava i odbrna nad spoljnim gradskim utvrđenjima, na kojima se nalazila i Varoš-kapija.Uzejir-bej je pristao da za dobijeni novac otvori Varoš-kapiju i u varoš pusti Srbe, uz obećanje, da će ga nakon zauzimanja Beograda ustanici pustiti da zajedno sa njegovim vojnicima slobodno i bezbjedno napusti Beograd i uz pratnju i počasti da će biti sproveden do granice, kod Niša. Naravno pomenuta suma mu je odmah data, uz obećanje da će mu nakon zauzeća Beograda još novca dati. Beogradski muslimani su hrabro branili beogradsku varoš i ne pomišljajući da svoje stvari i porodice presele u gradsko utvrđenje.Molili su za pomoć, ali bi obično dobijali odgovor da su odgovorni za ubistvo vezira Hadži Mustaafe-paše uz zlonamjernu i neistinitu konstataciju: „Neka ih Srbi najprije za to kazne, a docnije s od Srba može oduzeti i Beograd i Srbija“. Naravno, ovo nije bilo tačno, jer su za smrt Hadži Mustafe bili odgovorni isključivo janjičarski zapovjednici, dahije (ispravnije daije), a jedan od četvorice, Mula Jusuf bio je rodom iz Novog Pazara.Prava je istina bila, da su beogradski muslimani, među kojima su Bošnjaci bili ubjedljiva većina, na vrijeme obavjestili Hadži Mustafu o namjerama dahija, i predlagali mu da se njihov krvavi plan na vrijeme uz njihovu pomoć osujeti, ali Hadži Mustafa-paša nije dovoljno ozbiljno shvatao njihova upozorenja.Prepušteni sami sebi beogradski muslimani odbijali su odlučno napade daleko mnogobrojnijeg neprijatelja. Sredinom novembra 1806. godine u opsadi Beograda je učestvovalo oko 25.000 ustanika sa 40 topova.Bližio se Kurban Bajram i muslimani su se spremali uprkos ogromnoj nevolji u kojoj su se našli da adekvatno dočekaju ovaj blagdan. Oko pola noći uoči Kurban Bajrama Uzejir-bej Arnautin, propusti srpske ustanike kroz Varoš-kapiju i skloni ih gdje treba. Rano izjutra, baš kada muslimani behu pošli ka džamijama da klanjaju Bajram namaz, Karađorđe izvrši prividan napad na Vidin-kapiju. Muslimani odmah pojuriše na tu stranu da osujete ovaj napad, i tek što odbiše ustanike u varoš jurnuše ustanici koje je Uzejir-bej pustio i uz žestoki vatromet napadoše na muslimanske kuće. Odmah je počelo bespoštedno ubijanje svih muslimana koji su im se našli na put, bez obzira na pol i uzrast.Muslimanski živalj je bio zbunjen i dok su shvatili šta se događa već su mnogi platili životom. Oni koji nisu bili u prvom naletu ubijeni počeli su pružati otpor iz kuća i džamija. Vezir Mahsul Sulejman-paša i Halil-aga Gušanac, ubjeđeni da ustanici ne mogu ući u beogradsku varoš, pogrešno su shvatili da varošani šenluče zbog Kurban Bajrama, ne pružiše nikakvu pomoć s gradskih zidina i ne otvoriše topovsku paljbu na napadače. Čak ne primiše u grad niti neke muslimanke s nejakom djecom, koje su uspjele da pobjegnu i da se sakriju u gradskim hendecima.Pošto zauzeše beogradsku varoš i rasporediše vojsku na svim važnijim mjestima i blokiraše sve puteve prema beogradskoj tvrđavi i Austriji, otpočeo je pokolj muslimanskog stanovništva, koji je trajao i narednih 18 dana.Početkom januara 1807. godine osvojena je i beogradska tvrđava.Pravoslavni Albanac iz Epira Konda bimbaša bilježi da je muslimane „mlavio kao kakva hala“. Izbjegli leskovački bašknez Momir Stojanović je zapisao da je „sedamdeset Turaka svojom rukom posekao“. Dio muslimanskog stanovništva je nasilno pokršten, a samo minorni dio je pušten da se iseli. Pokrštene su i Aganlijina i Kučuk-Alijina supruga. Po nekim izvorima bilo je pokršteno oko 400 lica. Najljepše muslimanke su otimane, pokrštavane, a neki srpske vojvode, kao Milenko Stojković su od pokrštenih muslimanki osnovali svoje hareme.Karađorđe je govorio da „sve gradove sa Balkana Turci, ako ne milom, to silom moraju da napuste“. Nakon pada beogradske tvrđave, početkom 1807. godine oko 300 ljudi na čelu sa Sulejman-pašom poubijano je na Ekmekluku, nedaleko od Beograda. Oko 150 muslimana koji su se sakrili po pravoslavnim kućama bilo je likvidirano nakon detaljne istrage. U Beogradu su sve do februara 1807. godine trajale pljačke, izgredi i nasilje nad muslimanima“.„Pari mac“ je pisao: „Oni su, prodrevši među bedeme, napali sa svih strana Turke koji uopšte nisu bili spremni, veliki broj je ubijen ili ranjen, oko 70 ih je zarobljeno. Zapaljena je kuća u koju se sklonilo oko 40 Turaka, svi su umrli u plamenu. Tako su Srbi zagospodarili beogradskim Donjim gradom, tu su pronašli 22 topa podignuta na bedeme, dve prangije i druga artiljerijska oruđa koja su bila na ulicama“.O pokolju koji se dogodio 1807. godine, kada su Srbi zauzeli Beograd, Vuk Stefanović Karadžić (1787.-1864.), upotrebljavajući famozni glagol „očistiti“ za označavanje genocida nad muslimanima, kaže: „Pošto Srbi uzmu i očiste Beograd od Turaka godine 1807, premjesti se Sovjet iz Smedereva u Beograd.“(V.S. Karadžić, „Srpska istorija našeg vremena“, Beograd, 1969, str. 83.). Službeni Karađorđev biograf Konstantin N. Nenadović piše: „Ogorčeni Srbi i poslije toga (poslije zauzimanja Beograda, op. M. O.) klali su Turke, gdje su god koga našli, nisu štedili ni ranjenike, ni žene, ni decu tursku.“(K. N. Nenadović, „Život i dela velikog Đorda Petrovića Karađorda“, Beograd, 1971., str. 166). str. 166). Isti Nenadović dalje piše:„Kako (Karađorde) dođe u Beograd, u tajnom zasedanju Soveta, rešeno bude: da se sviTurci i iz Donjeg grada očiste. (..) No kako je po odlasku Sulejman-paše još mnogo Turaka u donjem gradu sa ženama i decom zaostalo, taj isti dan i u Beogradu rasplamti se osvetna seča Srba nad Turcima, kojoj osveti i gorkoj razjarenosti Srba ni same vojvode niti su smele niti mogle od toga Srbe uzdržati, i ta seča dva je dana trajala, tražeći i ubijajući sakrivene Turke po kućama. I samo oni su pošteđeni bili koji su se obećali pokrstiti…“ Prema sintetičkom izvještaju koji je izradila obavještajna služba austrijske vojske o genocidu nad civilnim muslimanskim starosjedilačkim stanovništvom u Beogradu, koje su oslovljavali kao Turci, Srbi su zapalili četrdeset muškaraca koji su se branili iz jedne kuće. „Osveta Srba još nije bila zadovoljena: odlučeno je poubijati žene i djecu koji su ostali u gradu, i samo s teškom mukom nekolicini prvaka ljudskijih osjećaja pošlo je za rukom spriječiti to nedjelo. Što se odlikovalo mladošću i ljepotom, uzeše sebi srpski prvaci za krevet, ostale i djecu poslaše u Niš. Da bi opravdali te sramne okrutnosti, tvrdili su kako su beogradski Turci namjeravali zatrti Srbe.“ Citat prema: Mirko Grmek : “Etničko čišćenje, povijesni dokumenti o jednoj srpskoj ideologiji, Nakladni zavod Globus, Zagreb 1993, str. 18.).Murtatin Uzejir-bej Arnautin je sa svojim ljudima i pratnjom stigao do hanova Deve-Bagrdana u okolini Hasan-pašine Palanke (Smederevska Palanka). Oko 3000 ustanika opkoliše te hanove, zatražiše da im Uzejir-bejovi ljudi polože oružje jer su učinili izdaju prema sultanu, pa kako onda da im srpski narod vjeruje i da ih sa oružjem pusti da slobodno putuju kroz Srbiju. Vojnici predadoše oružje. Jedini Uzejir-bej to odbi. Srbi skinuše gole sve vojnike i podaviše ih, a Uzejir-beja živog spališe. Naravno, oduzeše mu prije toga sav novac i poklone.Slično se desilo i sa topolskim handžijom Ibrahimom, Karađorđevim pobratimom, zahvaljujući čijem blagovremenom obavještenju je Karađorđe u vrijeme sječe knezova utekao od osmanske potjere, koja je krenula ka Topoli da ga ubije. Kada je Ibrahimu dojadilo da boravi u Beogradu, napustio je opsjednuti Beograd, ostavši bez igdje ičega i došao u glavnu komandu kod Karađorđa. Sa njim je bio i njegov najbolji drug. Pošto je imao namjeru da ode za Bosnu, zamoli Karađorđa da mu da nešto novca za trošak. Karađorđe mu na to odgovori: „Ibrahime! Nikad ne mogu zaboraviti dobrotu koju si mi učinio, a sve bih ti, na ime toga dao, bilo bi malo. Međutim hoću da te počastvujem nečim, čime ćeš vječito ostati zadovoljan. Čujem da je, po vašoj muslimasnkoj veri, šehidlik najveći stupanj, putem kojeg se pravo u raj ide. Eto: dakle, ja ću vas obojicu učiniti šehidima, kako ne biste zaboravili na moju dobrotu“. Naredi, te obojicu onde kod njegovog šatora pogube.Tako su završila dvojica izdajnika, kojima je bio preči tuđin od svog naroda i umeta.Njihovi izdajnički postupci su imali stravične i tragične posljedice po njihov narod i umet.
Esad Rahić, predsjednik Društva historičara Sandžaka